۲۵. سوگیری شناختی در معامله: سوگیری ضمنی

سوگیری ضمنی (Implicit Bias) معمولاً به نگرش‌ها یا کلیشه‌های منفی در مورد افراد یا یک گروه اجتماعی اشاره دارد. یک تمایز کلیدی بین سوگیری ضمنی و سوگیری آشکار (Explicit Bias) این است که اولی نوعی سوگیری است که دارنده آن از آن بی‌خبر است. یک فرد ممکن است بر اساس عواملی مانند سن، نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، وضعیت اجتماعی-اقتصادی و بسیاری از مقوله‌های دیگر سوگیری‌های ضمنی داشته باشد. در امور مالی و سرمایه‌گذاری، این نوع سوگیری‌ها ممکن است باعث شود که سرمایه‌گذار یک شرکت را برای سرمایه‌گذاری بر دیگری ترجیح دهد، شایستگی‌های یک تجارت یا شریک بالقوه را نادیده بگیرد، یا برای مثال، کار آن گروهی را که ناخودآگاه بیشتر دوست دارد، بیش از حد واقعی آن ارزش‌گذاری کند.

سوگیری ضمنی در مقابل سوگیری آشکار

سوگیری ضمنی نوعی سوگیری ناخودآگاه است. این متمایز از سوگیری آشکار است. در سوگیری آشکار، فرد از نگرش خود نسبت به گروه‌های خاص آگاه است و نسبت به آن گروه‌ها احساسات مثبت یا منفی آگاهانه دارد. به عنوان مثال، سوگیری آشکار ممکن است به شکل اظهارنظرهای نژادپرستانه یا جنسیتی آشکار باشد.

از سوی دیگر، سوگیری ضمنی ناخودآگاه است و به طور خودکار و ناخودآگاه یک احساس منفی یا مثبت برای یک گروه خاص ایجاد می‌کند. این نوع سوگیری به ویژه به کلیشه‌های از پیش موجود حساس است. سوگیری ضمنی فقط به آگاهی از آن کلیشه‌ها نیاز دارد تا اقدامات تبعیض‌آمیز را انجام دهد.

انواع سوگیری ضمنی

سوگیری ضمنی می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. در اینجا برخی از رایج‌ترین دسته‌بندی‌های سوگیری ضمنی آورده شده است:

• سن: سن‌گرایی نوعی سوگیری ضمنی است که شامل کلیشه‌ها یا سوگیری‌های آگاهانه یا ناخودآگاه بر اساس سن فرد است. برای مثال، یک کارگر مسن‌تر ممکن است در مورد اخلاق کاری یک همکار جوان‌تر سوگیری‌های ضمنی داشته باشد، و در همین حال کارگر جوان ممکن است در مورد توانایی‌های همکار قدیمی‌تر خود برای استفاده از فناوری در کارش سوگیری‌های ناخودآگاه داشته باشد.
• نژاد: مفهوم سوگیری بر اساس نژاد می‌تواند به شکل سوگیری ضمنی و آشکار باشد. سوگیری ضمنی نژادی با نژادپرستی و تبعیض آشکار متفاوت است، زیرا ناخودآگاه است و همیشه آشکار نیست. روش‌هایی که افراد تحت تأثیر سوگیری‌های نژادی ضمنی عمل می‌کنند ممکن است بدون اینکه خودشان بدانند تبعیض‌آمیز باشد.
• جنسیت: سوگیری ضمنی بر اساس جنسیت را می‌توان در بسیاری از محیط‌های کاری، دانشگاهی، دولتی و موارد دیگر یافت. این نوع سوگیری می‌تواند به‌عنوان این فرض ظاهر شود که زنان ممکن است استعدادی برای رشته‌های مبتنی بر علم یا ریاضی نداشته باشند، یا اینکه مردان در محل کار، قاطع‌تر هستند.
• وضعیت اجتماعی و اقتصادی: یکی از جنبه‌های هویت یک فرد که ممکن است در معرض سوگیری ضمنی باشد، وضعیت اجتماعی-اقتصادی اوست. مطالعات نشان داده‌اند که افراد با وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین‌تر با در نظر گرفتن برخی عوامل دیگر با نرخ مرگ و میر بالاتری روبرو هستند. پزشکان ممکن است با این افراد متفاوت از افراد دارای وضعیت اجتماعی-اقتصادی بالاتر رفتار کنند که تا حدی در نتیجه سوگیری ضمنی است.
• سایر عوامل: سوگیری ضمنی می‌تواند بر تعدادی دیگر از جنبه‌های هویت نیز متمرکز باشد، که برخی از آنها به انواع سوگیری ضمنی ذکر شده در بالا مرتبط هستند. نام یا آدرس فردی که در رزومه ذکر شده است می‌تواند آنها را هدف سوگیری ناخودآگاه قرار دهد، زیرا محققان معتقدند که تیم‌های منابع انسانی ممکن است در برخی موارد ناخودآگاه علیه زنان و رنگین‌پوستان تصمیم بگیرند. سوگیری ضمنی حتی ممکن است بر عواملی مانند ظاهر فیزیکی یا وزن فرد تمرکز کند.

سوگیری ضمنی در امور مالی و سرمایه‌گذاری

سوگیری ضمنی در امور مالی و سرمایه‌گذاری نیز دیده می‌شود. در این موارد، سوگیری ممکن است نه تنها بر شرکای تجاری بالقوه، بلکه بر کل شرکت‌ها یا صنایع تأثیر بگذارد. سوگیری ضمنی در دنیای سرمایه‌گذاری ممکن است به این معنا باشد که یک سرمایه‌گذار ناخودآگاه در مورد نحوه تخصیص دارایی‌های خود تصمیم‌های نابخردانه می‌گیرد.

سرمایه‌گذاران در همه سطوح تحت تأثیر احساسات و سوگیری‌های اساسی خود هستند. به این ترتیب، سوگیری ضمنی در امور مالی و سرمایه‌گذاری تحت حوزه وسیع‌تر اقتصاد رفتاری قرار می‌گیرد؛ مطالعه چگونگی تأثیر عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌های سرمایه‌گذار.

سوگیری ضمنی در میان سرمایه‌گذاران تأثیر قابل‌توجهی بر گروه‌های اجتماعی دارد که اغلب به دلیل این سوگیری‌ها با آنها ناعادلانه رفتار می‌شود. گزارش دفتر پاسخگویی دولت ایالات متحده (GAO) مربوط به قبل از کووید-۱۹ نشان داد که شرکت‌های سرمایه‌گذاری متعلق به افراد رنگین‌پوست یا زنان، کمتر از ۱٪ از کل دارایی‌های تحت مدیریت ایالات متحده را مدیریت می‌کنند، آن هم در حالی که حدود ۷۰٪ از جمعیت ایالات متحده را تشکیل می‌دهند.

علاوه بر این، اخیراً محققان دانشگاه استنفورد دریافتند که شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر که توسط افراد رنگین‌پوست رهبری می‌شوند، زمانی که عملکرد بهتری دارند، با سطوح افزایشی سوگیری مواجه می‌شوند. در مقابل، برخی از سرمایه‌گذاران ممکن است شرکت‌هایی را که توسط تیم‌های مردانه سفیدپوست رهبری می‌شوند، بیش از حد ارزش‌گذاری کنند و در نتیجه فرصت‌هایی را برای بازدهی بالاتر از دست بدهند. حدود ۹۰ درصد از بودجه سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سیلیکون ولی به تیم‌هایی اختصاص می‌یابد که توسط مردان سفیدپوست هدایت می‌شوند.

همانطور که در بالا نشان داده شده و همانطور که بسیاری از مطالعات تأیید کرده‌اند، تأثیر سوگیری ضمنی واقعی و قابل اندازه‌گیری است. یکی از نتایج سوگیری ضمنی در دنیای مالی این است که زنان یا سرمایه‌گذاران و جوامع رنگین‌پوست کمتر از حمایت سرمایه برخوردار می‌شوند، که به طور بالقوه باعث تداوم وضعیت اسفناک جوامع محروم می‌شود.

چگونه از سوگیری ضمنی جلوگیری کنیم؟

* آزمون ارتباط ضمنی: آزمون ارتباط ضمنی (IAT)، که گاهی به عنوان تست سوگیری ضمنی شناخته می‌شود، یک آزمون شناخته شده است که برای کمک به افراد در شناسایی سوگیری‌های ناخودآگاه خود طراحی شده است. از آنجایی که یکی از گام‌های اساسی برای اجتناب از سوگیری ضمنی، تعیین این است که آن سوگیری‌ها چیست، این آزمون این پتانسیل را دارد که بخشی مفید از آن فرآیند باشد. با این حال، این تست پایداری پایینی دارد، به این معنی که اگر یک فرد یک تست را در چند نوبت انجام دهد، ممکن است نتایج بسیار متفاوتی دریافت کند. علاوه بر این، همبستگی بین نتایج IAT و رفتار تبعیض‌آمیز ممکن است اندک باشد.

* ذهن‌آگاهی و چشم‌انداز: راهبردهای دیگر برای کمک به شناسایی و حذف سوگیری‌های ضمنی شامل تمرین‌های ذهن‌آگاهی و چشم‌اندازی است که برای الهام‌بخشی به تأمل در خود و در نظر گرفتن دیدگاه شخصی که ممکن است کلیشه‌ای باشد، طراحی شده‌اند.

* آموزش مستقل: برخی از سازمان‌ها جلسات آموزشی را با هدف کمک به افراد برای شناسایی و کاهش سوگیری‌های ضمنی خود ارائه می‌دهند.

مهم است توجه داشته باشید که هیچ پاسخ آسانی برای اجتناب یا حذف سوگیری ضمنی، چه در زندگی و چه در سرمایه‌گذاری وجود ندارد. آگاهی از تمایل ما به داشتن سوگیری ضمنی در درون خود اولین قدم است، اما تنها اولین قدم است. ذهن‌آگاهی و آموزش در شناسایی موضوع مفید است، اما برای اصلاح تفکر ما کار بسیار دشوارتر و مداوم‌تر لازم است تا بتوانیم سوگیری‌های ضمنی خود را در جایی که وجود دارد کاهش دهیم.

آیا سوگیری ضمنی همان سوگیری ناخودآگاه است؟

سوگیری ضمنی زیرمجموعه‌ای از سوگیری ناخودآگاه (Unconscious Bias) است. سوگیری‌های ناخودآگاه نگرش‌ها و باورهایی هستند که افراد یا گروه‌ها در مورد دیگران دارند، اغلب بدون آگاهی آگاهانه از انجام آن. سوگیری ضمنی تنها یکی از آنهاست.

چگونه از سوگیری ضمنی جلوگیری کنیم؟

شناسایی سوگیری ضمنی دشوار است و اجتناب از آن حتی دشوارتر است. قبل از اینکه بتوانید از سوگیری ضمنی اجتناب کنید، ابتدا باید آن سوگیری‌هایی را که دارید، چه در سرمایه‌گذاری، چه در استخدام یا یک کار دیگر، شناسایی کنید. برای انجام این کار، متخصصان آموزش ذهن‌آگاهی، دیدگاه‌گیری و رویکردهای مشابه را پیشنهاد می‌کنند. کاهش سرعت قبل از تصمیم‌گیری می‌تواند به شما این فرصت را بدهد که سوگیری‌های ناخودآگاه خود را شناسایی کرده و آنها را از فرآیند تصمیم‌گیری حذف کنید.

آیا تغییر سوگیری‌های ضمنی دشوار است؟

به دلیل ماهیت آنها، تغییر سوگیری‌های ضمنی می‌تواند بسیار سخت باشد. این به این دلیل است که ما اغلب از آنها آگاه نیستیم و در نتیجه، آنها می‌توانند در سطوح مختلف، از جمله هنگام سرمایه‌گذاری، در تفکر و تصمیم‌گیری ما نفوذ کنند. برای شروع حذف سوگیری ضمنی از تصمیم‌گیری خود، اغلب لازم است که در تمرینات خودانعکاسی در فردیت، دیدگاه‌گیری و رویکردهای مشابه شرکت کنید.

در نتیجه...

سوگیری ضمنی یک توانایی ناخودآگاه است که باعث می‌شود کسی بر اساس گروه اجتماعی یا موقعیت‌های دیگر، نگرش‌ها یا باورهای منفی درباره یک فرد داشته باشد. سوگیری ضمنی ممکن است به مسائل مربوط به سن، نژاد، جنسیت، وضعیت اجتماعی-اقتصادی و ظاهر و سایر موارد مربوط باشد. این سوگیری‌ها می‌تواند بر بسیاری از فعالیت‌ها، از جمله فعالیت‌های مالی و سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارد.

برای مثال، علیرغم اینکه زنان و رنگین‌پوستان در امریکا اکثریت جمعیت را نمایندگی می‌کنند، این افراد در شرکت‌های سرمایه‌گذاری تنها بخش کوچکی از کل دارایی‌های تحت مدیریت در سراسر ایالات متحده را در اختیار دارند.