۲۲. سوگیری شناختی در معامله: رفتار گلهای
اصطلاح رفتار گلهای به پدیده‌ای اشاره دارد که در آن افراد به گروه‌ها می‌پیوندند و اعمال دیگران را با این فرض دنبال می‌کنند که آنان قبلاً تحقیقات خود را انجام داده‌اند. غریزه گلهای در همه جنبه‌های جامعه، حتی در بخش مالی رایج است؛ جایی که سرمایه‌گذاران به جای تکیه بر تحلیل‌های خود، آنچه را دنبال می‌کنند که سرمایه‌گذاران دیگر انجام می‌دهند.
به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاری که غریزه گلهای را نشان می‌دهد، عموماً به سمت سرمایه‌گذاری‌های مشابه دیگران گرایش پیدا می‌کند. غریزه گلهای در مقیاس بزرگ می‌تواند حباب دارایی یا سقوط بازار را از طریق خرید یا فروش فزاینده ایجاد کند.
حباب دات‌کام در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ نمونه بارز تأثیرات غریزه گلهای است. افراد می‌توانند با انجام تحقیقات شخصی، تصمیم‌گیری بر اساس یافته‌های خود، و ریسک کردن بر اساس آن، از پیامدهای منفی رفتار گله‌وار بپرهیزند.
درک رفتار گلهای[ویرایش | ویرایش مبدأ]
رفتار گلهای رفتاری است که در آن افراد تمایل دارند به اعمال دیگران واکنش نشان دهند و از آنها پیروی کنند. این شبیه به واکنش حیوانات به‌صورت گروهی است؛ زمانی که آنها به طور هماهنگ، از هم دور می‌شوند؛ غافل از اینکه ممکن است خطری آنان را تهدید کند. غریزه گلهای یا رفتار گلهای با فقدان تصمیم‌گیری فردی یا درون‌نگری متمایز می‌شود، و باعث می‌شود که افراد درگیر به شیوه‌ای مشابه با دیگران در اطراف خود فکر کنند و رفتار کنند.
انسان‌ها مستعد ذهنیت گلهای هستند که از طرق مختلف، از نحوه خرید تا نحوه سرمایه‌گذاری، با فعالیت‌ها و جهت‌گیری‌های دیگران مطابقت یابند. ترسِ از دست دادن یک ایده سرمایه‌گذاری سودآور اغلب نیروی محرکه غریزه گلهای است؛ به خصوص در پی اخبار خوب یا پس از انتشار یک گزارش تحقیقاتی توسط یک تحلیلگر. اما این می‌تواند یک اشتباه باشد.
غریزه گلهای محرک مهم حباب دارایی (و سقوط بازار) در بازارهای مالی است. حباب دات کام در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ نمونه بارز پیامدهای غریزه گلهای در رشد و متعاقب آن ترکیدن حباب آن صنعت است.
از آنجا که این نوع رفتار غریزی است، کسانی که تسلیم آن نمی‌شوند اغلب احساس ناراحتی یا ترس می‌کنند. اگر جمعیت عموماً به یک جهت می‌روند، ممکن است فردی با رفتن به سمت مخالف احساس کند اشتباه می کند. یا ممکن است ترس داشته باشد که اگر مثل بقیه رفتار نکند، ضرر قابل‌توجهی را باید تحمل کند.
مشورت گرفتن از یک متخصص مالی ممکن است به شما کمک کند غرایز گلهای خود را مهار کنید تا بتوانید تصمیمات مالی درستی بگیرید.
طبیعت انسان در پیروی از دیگران[ویرایش | ویرایش مبدأ]
رفتار گلهای ریشه در تمایلات طبیعی انسان دارد. مردم معمولاً به‌طور مشابه نسبت به اطلاعات مشابه واکنش نشان می‌دهند. Daniel Kahneman، برنده جایزه نوبل اقتصاد، این رفتار را به دو سیستم تفکر انسان نسبت می‌دهد:
- سیستم ۱ (System 1): سریع، شهودی، و احساسی است.
- سیستم ۲ (System 2): آهسته‌تر، مشورتی‌تر و منطقی‌تر است.
در بیشتر موارد، به‌ویژه در شرایطی که افراد تحت فشار هستند، آنها به سیستم ۱ اعتماد می‌کنند که می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌هایی بر اساس تقلید و پیروی از جمعیت شود. در مواردی که تصمیمات باید با دقت و تحلیل بیشتری اتخاذ شوند، استفاده از سیستم ۲ مناسب‌تر است، اما بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل مشغله‌های زیاد یا تنبلی از سیستم ۱ استفاده می‌کنند.
همه ما برای فردیت خود احترام قائلیم و اصرار داریم که با تصمیم‌گیری بر اساس نیازها و خواسته‌های خود مسئولیت رفاه خود را بر عهده بگیریم. اما طبیعی است که انسان‌ها بخواهند احساس کنند بخشی از جامعه‌ای متشکل از مردم با هنجارهای مشترک فرهنگی و اجتماعی-اقتصادی هستند. بنابراین نباید تعجب‌آور باشد که دنبال کردن جمعیت بخشی از طبیعت انسان است.
سرمایه‌گذاران را می‌توان وادار کرد که از گله پیروی کنند؛ چه در خرید و چه در فروش. نظریه اقتصاد رفتاری این رویکرد را به تمایل طبیعی انسان نسبت می‌دهد که تحت‌تأثیر اجتماع قرار می‌گیرد و باعث ترس از تنها ماندن یا ترسِ از دست دادن می‌شود.
یکی دیگر از نیروهای محرک در پشت رفتار جمعیت، تمایل ما به جستجوی رهبری برای توازن بخشیدن به نظر جمعیت است؛ چون ما فکر می‌کنیم که اکثریت باید برحق باشند. یا به دنبال چند فرد کلیدی هستیم که به نظر می‌رسد به‌دلیل توانایی فراوان‌شان در پیش‌بینی آینده، رفتار جمعیت را هدایت می‌کنند.
در مواقع عدم اطمینان، ما به رهبران قوی نگاه می‌کنیم تا ما را راهنمایی کنند و نمونه‌هایی را برای دنبال کردن ارائه کنند. اما شک نکن که یک سرمایه‌گذار ناآگاه که ذهنیت گلهای دارد، و بدون انجام تحقیقات شخصی سرمایه‌گذاری می‌کند، اغلب ضرر می‌کند.
ذهنیت گلهای و حباب‌های سرمایه‌گذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حباب سرمایه‌گذاری زمانی رخ می‌دهد که رفتار پرشور بازار باعث افزایش سریع قیمت یک دارایی، بالاتر و فراتر از ارزش ذاتی آن شود. این حباب تا زمانی که به متورم شدن ادامه می‌دهد که قیمت دارایی به سطحی فراتر از عقلانیت بنیادی و اقتصادی برسد.
در این مرحله از وجود حباب، افزایش بیشتر قیمت دارایی اغلب صرفاً مشروط به ادامه خرید سرمایه‌گذاران با بالاترین قیمت است. وقتی سرمایه‌گذاران دیگر تمایلی به خرید در آن سطح قیمتی ندارند، حباب شروع به ریزش می‌کند. در بازارهای سوداگرانه، این ریزش و انفجار می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای را برانگیزد.
برخی از حباب‌ها به‌صورت ارگانیک به وجود می‌آیند که توسط سرمایه‌گذارانی ایجاد می‌شوند که با خوش‌بینی نسبت به افزایش قیمت اوراق بهادار و ترس از عقب ماندن از دیگران، سهام را خریداری می‌کنند. سفته‌بازان به سمت سرمایه‌گذاری کشیده می‌شوند و در نتیجه باعث می‌شوند قیمت اوراق بهادار و حجم معاملات بالاتر رود.
رونق غیرمنطقی سهام دات‌کام در اواخر دهه ۱۹۹۰ ناشی از پول ارزان، سرمایه آسان، اعتماد بیش از حد بازار و سفته‌بازی بیش از حد بود. برای سرمایه‌گذاران اهمیتی نداشت که بسیاری از دات‌کام‌ها هیچ درآمدی ایجاد نمی‌کردند، چه رسد به سود. درست زمانی که بازار به اوج خود رسید، سرمایه‌گذاری خشکید و منجر به ترکیدن حباب و زیان‌های شدید سرمایه‌گذاران شد.
مثال و نمونه تاریخی: حباب دات‌کام (Dot-com Bubble)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
یکی از بارزترین مثال‌های رفتار گلهای در تاریخ مالی، حباب دات‌کام (Dot-com Bubble) در اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 است. این دوره، دوران رشد سریع شرکت‌های اینترنتی بود که به سرعت به محبوبیت دست یافتند و سرمایه‌گذاران به‌طور دسته‌جمعی و بدون بررسی دقیق، به سمت خرید سهام این شرکت‌ها روی آوردند.
در آن زمان، اینترنت تازه شروع به رشد کرده بود و کسب‌وکارهای آنلاین به‌سرعت توجه عموم را جلب کردند. بسیاری از شرکت‌های فناوری بدون داشتن مدل‌های تجاری پایدار، ارزش‌گذاری‌های بسیار بالایی پیدا کردند. سرمایه‌گذاران تنها به این دلیل که "همه در حال سرمایه‌گذاری روی اینترنت هستند" وارد این بازار شدند، بدون آنکه تحلیل دقیقی از آینده این شرکت‌ها داشته باشند. این رفتار گلهای باعث شد که قیمت سهام این شرکت‌ها به طور غیرواقعی افزایش یابد، تا جایی که حباب قیمتی ایجاد شد و نهایتاً در سال 2000 حباب ترکید، و بسیاری از سرمایه‌گذاران دچار زیان‌های سنگین شدند.
آسیب‌ها و خطرات رفتار گلهای[ویرایش | ویرایش مبدأ]
رفتار گلهای می‌تواند آسیب‌ها و خطرات جدی‌ای برای سرمایه‌گذاران و بازارهای مالی به همراه داشته باشد:
- ایجاد حباب‌های دارایی: وقتی که افراد بدون تحلیل دقیق، به دلیل تقلید از دیگران به خرید یک دارایی می‌پردازند، ممکن است قیمت آن دارایی به‌طور غیرواقعی افزایش یابد. این وضعیت معمولاً منجر به شکل‌گیری حباب‌های قیمتی می‌شود که با ترکیدن آنها، ارزش دارایی‌ها به شدت سقوط می‌کند.
- ریسک‌های غیرمنطقی: سرمایه‌گذاران ممکن است به‌خاطر تقلید از دیگران، در دارایی‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که دارای ریسک بالایی هستند و ارزش ذاتی ندارند. این می‌تواند منجر به زیان‌های شدید شود.
- از دست رفتن اعتماد به تحلیل‌های مستقل: وقتی بسیاری از افراد به جای تکیه بر تحلیل‌های خود، به دنبال جمع می‌روند، اعتماد به تحلیل‌های مستقل کاهش می‌یابد و این می‌تواند باعث افزایش نوسانات و رفتارهای غیرمنطقی در بازار شود.
- سقوط بازار: همان‌طور که رفتار گلهای می‌تواند منجر به ایجاد حباب شود، می‌تواند به سقوط بازار نیز منجر شود. زمانی که تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران به‌طور همزمان شروع به فروش دارایی‌ها می‌کنند، قیمت‌ها به‌سرعت سقوط می‌کنند، که می‌تواند منجر به زیان‌های بزرگ و ایجاد وحشت در بازار شود.
چگونه از غریزه گلهای اجتناب کنیم؟[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ذهنیت گلهای ممکن است غریزی باشد، اما راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید از دنبال کردن جمعیت اجتناب کنید؛ به‌خصوص اگر فکر می‌کنید با انجام این کار اشتباه می‌کنید. چنین خودداری‌ای نیاز به نظم و انضباط و چند ملاحظه دارد. برخی از این پیشنهادات را دنبال کنید:
۱. برای انجام تحقیق به دیگران نگاه نکنید و خودتان برای مطالعه وضعیت بازار قدم بردارید.
۲. بررسی‌های لازم را انجام دهید و سپس نظرات و تصمیم نهایی را بگیرید.
۳. در مورد اینکه چگونه و چرا مردم اقدامات خاصی را انجام می‌دهند سؤال کنید و در نهایت خودتان تصمیم بگیرید.
۴. اگر حواس‌تان پرت شده است، تصمیم‌گیری را به تأخیر بیندازید؛ چه به دلیل استرس یا هر عامل خارجی دیگری.
۵. ابتکار عمل را به دست بگیرید، جسارت داشته باشید و از متمایز شدن در میان جمعیت نترسید.
سؤالات متداول[ویرایش | ویرایش مبدأ]
۱. خطرات بالقوه ذهنیت گلهای در بازارها چیست؟
رفتار گلهای یا دنبال کردن جمعیت می‌تواند باعث تقویت روندهایی فراتر از اصول اساسی شود. از آنجا که مردم از ترس از دست دادن سرمایه‌گذاری‌ها دور هم جمع می‌شوند، یا به این دلیل که چیز مثبتی شنیده‌اند، اما در واقع بررسی لازم را انجام نداده‌اند و نمی‌دانند که قیمت‌ها می‌توانند سر به فلک بکشند. این شوروشوق غیرمنطقی می‌تواند منجر به حباب‌های دارایی ناپایدار شود که در نهایت از هم می‌پاشد.
برعکس، فروش سهام می‌تواند به سقوط بازار تبدیل شود، زیرا مردم بدون هیچ دلیل دیگری برای فروش جمع می‌شوند، که می‌تواند به فروش وحشتناک تبدیل شود.
۲. نکات مثبت ذهنیت گلهای در بازارها چیست؟
رفتار گلهای می تواند فوایدی داشته باشد؛ اجازه می‌دهد تا سرمایه‌گذاران تازه‌کار یا ناآگاه از تلاش و تحقیق دیگران بهره‌مند شوند. برای مثال، سرمایه‌گذاری با شاخص منفعل، یک استراتژی از نوع گلهای است که به تطابق ساده با عملکرد بازار گسترده‌تر متکی است.
غریزه گلهای همچنین می‌تواند به تاجر مبتدی اجازه دهد تا ضررهای خود را زودتر کاهش دهد، زیرا اغلب بهتر است همراه با جمعیت بفروشد تا اینکه در معرض خطر نگهداشتن سبد باشد.
۳. خارج از سرمایه‌گذاری، چند نمونه دیگر از ذهنیت گلهای چیست؟
غریزه گلهای در چندین زمینه و در طول تاریخ بشر ظاهر شده است؛ جدای از حباب‌ها و شوروشوق‌های مالی، ذهنیت گلهای می‌تواند به توضیح و تبیین شورش‌های خیابانی، مدها، تئوری‌های توطئه، توهمات جمعی، جنبش‌های سیاسی و اجتماعی، هواداران ورزشی و بسیاری موارد دیگر کمک کند. به عنوان مثال، مردم ممکن است برای خرید جدیدترین گوشی هوشمند به دلیل محبوبیت آن نزد سایر مصرف‌کنندگان عجله کنند.
۴. چگونه می‌توان از ضرر برآمده از ذهنیت گلهای جلوگیری کرد؟
یک راه خوب برای جلوگیری از این امر این است که تصمیمات سرمایه‌گذاری را بر اساس معیارهای درست و عینی بگیرید و اجازه ندهید احساسات تسلط پیدا کنند. راه دیگر اتخاذ یک استراتژی متضاد است که به موجب آن، زمانی که دیگران وحشت‌زده‌اند، خرید می‌کنید، دارایی‌ها را در حین فروش انتخاب می‌کنید، و زمانی که سرخوشی منجر به حباب می‌شود، می‌فروشید.
در نهایت، این طبیعت انسان است که بخشی از یک جمعیت باشد. سرمایه‌گذاری‌های غیرفعال و مشاوران رباتیک راه‌های خوبی برای دور نگه داشتن دست شما از سرمایه‌گذاری‌های ضررده ارائه می‌دهند.
رفتار گلهای (Herd Behavior) در زمینه‌های مختلفی از زندگی روزمره مشاهده می‌شود و یکی از مهم‌ترین زمینه‌های آن در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری است. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که افراد به‌جای اتکا به تحلیل‌ها و تصمیمات مستقل خود، به دنبال تصمیمات و اقدامات دیگران می‌روند و این رفتار را بدون تفکر دقیق و یا برنامه‌ریزی قبلی انجام می‌دهند. اصطلاح "Herd" به معنی گله است و این اصطلاح به رفتار حیوانات در گله‌ها یا رمه‌ها اشاره دارد که بدون توجه به شرایط یا منطق، به دنبال هم حرکت می‌کنند.
تعریف و مفهوم رفتار گلهای در بازارهای مالی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در بازارهای مالی، Herd Behavior به پدیده‌ای اشاره دارد که در آن سرمایه‌گذاران تصمیمات خود را به‌طور جمعی و بدون تحلیل دقیق، براساس عملکرد و تصمیمات دیگران اتخاذ می‌کنند. به عنوان مثال، اگر تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران شروع به خرید یک سهم خاص کنند، ممکن است دیگران نیز بدون توجه به ارزش واقعی آن سهم، به خرید آن روی بیاورند. این رفتار ممکن است منجر به تشکیل حباب‌های قیمتی (Price Bubbles) یا ریزش‌های شدید در بازار شود.
پیامدهای رفتار گلهای[ویرایش | ویرایش مبدأ]
رفتار گلهای می‌تواند پیامدهای متعددی در بازارهای مالی داشته باشد. برای مثال:
- تشکیل حباب‌های قیمتی: وقتی که تقاضا برای یک دارایی به‌طور غیرمنطقی و فقط بر اساس تقلید از دیگران افزایش یابد، قیمت آن دارایی ممکن است به‌طور غیرواقعی بالا برود. این وضعیت معمولاً تا جایی ادامه می‌یابد که سرمایه‌گذاران دیگر تمایلی به خرید در آن سطح قیمتی نداشته باشند، و سپس با شروع فروش‌های دسته‌جمعی، حباب می‌ترکد و قیمت به‌سرعت سقوط می‌کند.
- کاهش اعتماد به تحلیل‌های مستقل: زمانی که بسیاری از افراد به‌جای تکیه بر تحلیل‌های خود، به دنبال جمعیت می‌روند، اعتماد به تحلیل‌های مستقل کاهش می‌یابد و این می‌تواند باعث نوسانات شدید و غیرمنطقی در بازار شود.
مثال‌های تاریخی از رفتار گلهای[ویرایش | ویرایش مبدأ]
یک مثال بارز از رفتار گلهای در بازارهای مالی، حباب دات‌کام (Dot-com Bubble) در اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 بود. در آن زمان، سرمایه‌گذاران به‌طور گسترده‌ای بر روی شرکت‌های اینترنتی سرمایه‌گذاری می‌کردند، بدون توجه به اینکه آیا این شرکت‌ها واقعاً دارای مدل‌های تجاری پایداری بودند یا خیر. این رفتار گلهای منجر به رشد سریع و غیرواقعی قیمت سهام شرکت‌های فناوری شد و در نهایت، وقتی که واقعیت اقتصادی این شرکت‌ها آشکار شد، حباب ترکید و بسیاری از این شرکت‌ها با کاهش شدید قیمت سهام خود مواجه شدند.